12.10.2025 tarihli Resmî Gazete ‘de yayımlanan “Nitrata Hassas Bölgelerin Belirlenmesi, Çevre Dostu Tarımsal Uygulamalar ve Nitrat Eylem Planının Uygulanması, İzlenmesi ve Raporlanmasına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2025/17)” ile, sularda tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan nitrat kirliliğinin önlenmesine yönelik kapsamlı yeni bir çerçeve getirilmiştir.
Tebliğin Amacı ve Kapsamı
Tebliğin amacı; nitrata hassas bölgelerin belirlenmesi, çevre dostu tarımsal uygulamaların esaslarının tanımlanması ve Nitrat Eylem Planı’nın hazırlanması, uygulanması, izlenmesi ve raporlanması süreçlerini düzenlemektir. Kapsam hem idari hem de teknik düzeyde; bölge belirleme, çiftlik denetimi, gübre yönetimi ve çevre dostu üretim uygulamalarını içine almaktadır.
Tanımlar ve Kavramsal Çerçeve
Tebliğ, geniş bir tanımlar bölümü içermektedir. Öne çıkan kavramlar arasında çevre dostu tarımsal uygulamalar (EK-1), Çevre Dostu Tarımsal Uygulamalar Uygunluk Belgesi, NİBİS, nitrat eylem planı, nitrata hassas alan/bölge ve hayvansal gübre yönetim planı yer alır. Bu tanımlar, sonraki yükümlülüklerin idari ve teknik temelini oluşturur.
Nitrata Hassas Bölgelerin Belirlenmesi
Nitrata hassas bölgeler; hidrojeolojik ve hidrolojik hassasiyet, azot kirlilik yükü ve tarımsal kirlilik izleme verilerinin birlikte değerlendirilmesiyle belirlenir. Yerleşim birimi bazında (kg N/ha ve toplam kg N) bitkisel üretim ve hayvancılık kaynaklı azot yükleri ayrı ayrı hesaplanır; EK-5’teki BBHB katsayıları kullanılır. Bakanlık köy/mahalle düzeyinde belirleme yapar, dört yılda bir günceller ve güncellemeleri internet sitesinde yayımlar.
Çevre Dostu Tarımsal Uygulamalar
Arazi yönetimi, bitki besin maddesi ve sulama yönetimi, hayvansal gübre yönetimi, bitki koruma ürünleri yönetimi ve işletme kayıtlarına ilişkin kuralları kapsar. Nitrata hassas bölgelerde zorunlu, hassas olmayan bölgelerde ise Nitrat Eylem Planı kapsamında gönüllü (istisnalar saklı kalmak üzere) uygulanır.
Nitrat Eylem Planı
Nitrat Eylem Planı, EK-7’deki tedbirler esas alınarak hazırlanır. Nitrata hassas bölgelerde uygulanması zorunludur. Hassas olmayan bölgelerde 3500 kg ve üzeri azot üreten işletmeler için hayvansal gübre yönetimi hükümleri zorunludur. Plan dört yılda bir izlenir, güncellenir ve Bakanlık internet sayfasında yayımlanır.
İzleme ve Denetim
İzleme, ‘sularda kirlilik izleme programı’ ve ‘çiftlik izleme programı’ olarak yürütülür. Çiftlik izleme sonuçları NİBİS’e kaydedilir; yıllık ve dört yıllık raporlar hazırlanır. Denetimlerde ilçe bazında işletmelerin en az %1’i her yıl kontrol edilir. Uygun işletmelere Uygunluk Belgesi verilebilir; altı ay içinde uyumsuzluğunu gidermeyenlerin belgeleri iptal edilir.
Hayvansal Gübre Yönetimi
Yılda 1600 kg ve üzeri azot üreten işletmelerde çevre dostu hayvansal gübre deposu zorunludur. Kapasite artırımı veya yeni tesis kurulumu hibe/destek/krediye konuysa depo zorunluluğu aranır. Göçer küçükbaş işletmeleri için özel depo koşulları tanımlanmıştır. Gübrenin sera/tarım işletmelerine veya biyometanizasyon/kompost/organik gübre tesislerine devrinde sözleşme (EK-9 ve EK-10) yapılması gerekir. Depolama kapasitesi EK-11’e göre hesaplanır; nakil ve kayıtlar EK-12 ile belgelenir.
Eğitim ve İdari Yaptırımlar
Bakanlık her yıl çiftçilere yönelik eğitim ve yayım programları planlar; yetkilendirilmiş personel ve tarım danışmanlarına eğitimler düzenler. Uygunsuzlukların tespitinde Uygunluk Belgesi iptal edilir ve ilgili mevzuat hükümleri uygulanır.
Yürürlükten Kaldırılan Mevzuat
11.02.2017 tarihli ve 29976 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan ‘Sularda Tarımsal Faaliyetlerden Kaynaklanan Nitrat Kirliliğinin Önlenmesine Yönelik İyi Tarım Uygulamaları Kodu Tebliği (No: 2016/46)’ yürürlükten kaldırılmıştır. Bu Tebliğe yapılan atıflar, yeni Tebliğe yapılmış sayılır.
Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. Tebliğ hükümlerini Tarım ve Orman Bakanı yürütür. Tebliğ; nitrat kirliliğiyle mücadelede uygulama, denetim ve raporlama boyutlarıyla bütünleşik bir sistem kurmaktadır. Özellikle hayvancılık işletmeleri, seracılık faaliyetleri ve biyometanizasyon/kompost tesisleri açısından yeni teknik ve idari yükümlülükler doğmaktadır. İşletmelerin gübre yönetimi, depolama ve kayıt sistemlerini Tebliğ hükümlerine uygun hale getirmeleri önem arz eder.
12.10.2025 tarihinde yürürlüğe giren “Nitrata Hassas Bölgelerin Belirlenmesi, Çevre Dostu Tarımsal Uygulamalar ve Nitrat Eylem Planının Uygulanmasına İlişkin Tebliğ”’ye https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2025/10/20251012-4.htm adresinden ulaşabilirsiniz.
Saygılarımızla,
Balay, Eryiğit & Erten
